Hyperventilatie (ook wel paniekstoornis genoemd) is een heftige stress reactie, waarbij je hartslag omhoog gaat, je sneller gaat ademen en waarbij je verschillende heftige symptomen kunt ervaren.
Wie ooit een hyperventilatie aanval heeft gehad weet hoe erg dit kan zijn. Niet alleen slaat je ademhaling op hol, je kunt ook duizelig worden, vlekken zien en een hevige pij op de borst ervaren die zelfs kan uitstralen naar je arm.
Je kunt echt het gevoel hebben dat je dood gaat. Niet raar dus dat veel mensen met een hevige hyperventilatie aanval op de eerste hulp terecht komen, denkend dat ze een hartaanval hebben. Waar ze vervolgens te horen krijgen dat er niets aan de hand is.
Hoe komt het dat je er zoveel last van kunt hebben als er niets mis is? Er is namelijk geen schade; er is niets kapot in je lichaam.
Wat is er dan wel aan de hand?
Wat is Hyperventilatie?
Hyperventilatie is een gezonde reactie van je systeem op een situatie die er niet is. Het is een paniekreactie. Om de een of andere reden denkt je hersenstam (deel van je brein dat de mate van activatie regelt) dat er een leeuw tegenover je staat.
Als die leeuw er echt is, kun je maar twee dingen doen: vechten of vluchten. Dus er moet meer bloed en zuurstof naar je spieren en hersenen zodat je zo goed mogelijk kunt vechten of zo snel mogelijk kunt wegrennen. En daar zorgt je hersenstam dan voor.
Je hartslag schiet omhoog, je ademhaling gaat sneller, de adrenaline giert door je keel. Je bent helemaal klaar om sneller te sprinten dan die leeuw.
Wat veroorzaakt een hyperventilatie aanval?
Waarom gebeurt dit ook gewoon in de supermarkt? of op een verjaardagsfeestje? En waarom heb je er tijdens een aanval helemaal geen controle op? Om dat te begrijpen moet we even verder kijken in het brein.
Naast de hersenstam, die als een soort thermostaat regelt of je aan of uit staat, zijn er nog twee delen van belang.
Het limbisch systeem, wat het emotionele deel van je brein is, en de prefrontale cortex, het mentale deel. In het limbisch systeem voel je en in de prefrontale cortex denk je.
Normale werking van je drie breinen
Je hersenstam zorgt normaal voor precies de juiste activatie. Als je slaapt ben je volledig ontspannen, als je rustig zit iets meer geactiveerd en als je heel hard aan het werk bent nog meer.
De mate van activatie wordt dus geregeld door je hersenstam. Maar hoe weet die dan welke activatie de juiste is? Er zijn drie manieren waarop de hersenstam ‘aan’ kan gaan.
Zodra je lichamelijk actief wordt, krijgt de hersenstam prikkels vanuit het lichaam. En reageert hierop door je te activeren. Dus je hartslag gaat omhoog, je ademhaling gaat sneller, beetje adrenaline aanmaken, bloed meer naar je spieren en hersenen leiden en nog veel meer.
Ben je klaar met bewegen, dan gaat hij ook weer op standje ‘uit’.
Je hersenstam kan ook geactiveerd worden door denken of voelen. Als je je hard aan het concentreren bent, of als je zit te denken aan alles wat je nog moet doen, geeft je prefrontale cortex een prikkel aan je hersenstam. Je hersenstam gaat dan ook in de ‘aan’-stand.
Maar ook als je iets voelt, kan dit een activatie opleveren. Helemaal bij een heftige emotie. Als ik je bijvoorbeeld vertel dat je favoriete huisdier net is aangerend, zal je limbisch systeem een sterke prikkeling geven aan je hersenstam en zul je ook in een staat van alarm terecht komen.
Zodra je die emotie beleeft hebt, is die prikkeling gelukkig weer weg en zal je hersenstam je systeem ook weer tot rust laten komen.
Wat gebeurt er bij Hyperventilatie?
Bij Hyperventilatie staat je hersenstam voordat je een aanval krijgt al continu te hoog afgesteld. Vervolgens komt hier nog een heftige prikkel bovenop vanuit de prefrontale cortex (een gedachte) of je limbisch systeem (een gevoel). En dan meestal vanuit je limbisch systeem trouwens. Hierdoor schiet je hersenstam in de alarmfase en krijg je een hyperventilatie aanval.
Waarom staat je hersenstam te hoog afgesteld?
Je hersenstam staat in de basis al te hoog afgesteld doordat het limbisch systeem teveel prikkels geeft aan je hersenstam. Dit is lastig te begrijpen. Waarom stuurt het limbisch systeem de hele tijd prikkels naar je hersenstam? Het is namelijk niet zo dat je continu heftige emoties voelt?
Dit heeft te maken met hoe we met emoties om gaan. Soms zijn onze emoties zo hoeftig dat we er op dat moment geen tijd of ruimte voor hebben. Of soms zijn ze niet eens heftig, maar nemen we gewoon geen ruimte ervoor. We drukken dan ons gevoel tijdelijk weg.
Het is een heel functioneel systeem. Als ik op de Savanne loop met mijn twee kleine kinderen en er springt opeens een leeuw tevoorschijn die een van mijn kids verscheurt. Kan ik helemaal overmand worden door emotie. Als ik die emoties toe laat, ben ik nergens meer toe in staat en zal de leeuw ook mijn andere zoon opeten. Maar als ik die emotie volledig onderdruk, pak ik mijn tweede zoon en ren ik heel hard weg.
Zodra we veilig zijn zal mijn emotie dan alsnog komen. En in de dagen en weken erna zal ik steeds een stukje van die heftige emotie opnieuw ervaren, net zo lang totdat die hele emotie die ik heb opgeslagen weg is. Het is alsof je een weggedrukte emotie in een soort hapklare brokjes opdient. Elke keer krijg je weer een stukje tot het slechts nog een verdrietige herinnering zit, maar ik daar geen last meer van heb.
Dan moet je dus wel de tijd nemen om die emoties alsnog te ervaren! Doe je dit niet, dan blijven al je onderdrukte emoties opgeslagen in je Limbisch Systeem.
Opgeslagen emoties
Al die opgeslagen emoties drukken continu op je hersenstam. Dit is wat continu voor een verhoogde activatie zorgt.
Zo kun je ook als je heel rustig in je stoel zit, een beetje naar buiten zit te staren met een kopje thee, toch heel gespannen zijn.
Bij een aanval komt hier nog een extra prikkel bovenop. Die kan vanuit je prefrontale cortex komen door iets wat je denkt. Als jij al voor een aanval denkt dat je wel een aanval kunt krijgen en wat er dan allemaal wel niet kan gebeuren met je, dan stuurt dit zoveel prikkels naar je hersenstam dat je ook een aanval krijgt.
Maar vaker is het je limbisch systeem die de aanval veroorzaakt.
Al die opgeslagen onderdrukte emoties zijn namelijk ook herinneringen.
Overdracht
Zodra jij in een situatie komt die op de een of andere manier lijkt op een opgeslagen emotionele herinnering, zal je automatisch in de emotie van die herinnering schieten. Je limbisch systeem geeft dit door aan je prefrontale cortex en aan je hersenstam. Je prefrontale cortex schiet in de bijbehorende manier van denken en je Hersenstam gaat volledig aan.
We noemen dit overdracht. Je emotie en je manier van denken (en dus je gedrag) zijn niet passend bij je huidige situatie, maar bij een eerder beleefde situatie waar je nu aan wordt herinnerd.
Bij Hyperventilatie gaat dit nog een stap verder, doordat je eerste aanval ook wordt opgeslagen als een herinnering. Zodra je in een situatie komt die lijkt op die van een eerdere aanval, zal dit zelfde systeem getriggerd worden. Hierdoor blijft de hyperventilatie steeds terugkomen.
Samengevat: je hersenstam is al te hoog afgesteld door oude opgeslagen emoties. Vervolgens triggert iets in de huidige situatie een oude opgeslagen emotie en direct schiet je volledig in het oude patroon inclusief de bijbehorende alarmfase in je hersenstam en paniekerige manier van denken.
Dat is ook de reden waarom je een aanval niet kunt onderdrukken.
Een Hyperventilatie aanval kun je niet onderdrukken
Ten eerste zorgt je limbisch systeem dat je prefrontale cortex ook gaat denken op de manier die past bij je oude emotie. Je bent dus niet vrij in wat je voelt of in hoe je denkt op dat moment. Je zit vast in een oud patroon.
Ten tweede zorgt elke actieve gedachte voor een hogere activatie van je hersenstam. Het maakt namelijk niet uit wat je denkt, maar hoeveel je denkt. Hoe meer je denkt, hoe hoger je Hersenstam zal activeren. Want als je meer denkt, zul je ook meer zuurstof nodig hebben hiervoor, toch?
Het is alsof je tegen iemand schreeuwt: “Ontspan!!!” Dat werkt gewoon niet.
Controle behoefte verergert de aanval
Bij hyperventilatie zie je meestal een patroon van controle behoefte. Tijdens een aanval merk je dat je ineens de controle over je lichaam kwijt bent. Het doet iets wet het helemaal niet hoort te doen, en jij bent niet in staat om dat uit te zetten. Hoe sterker jouw behoeft aan controle, hoe heftiger je een aanval ervaart. Dus ook, hoe sterker je emotie wordt (vaak angst), en hoe meer je gaat denken dat er echt iets helemaal niet goed is, wat weer zorgt voor een nog heftigere activatie.
De enige manier die wel werkt, is om te beseffen dat dit een hyperventilatie aanval is. Wetend dat dit niet door de huidige situatie komt, maar door hoe je brein werkt. En vervolgens de aanval gewoon laten komen. Zodra je dit kunt, reageert je limbisch systeem niet met een extra emotie hier bovenop. Je blijft rustig in je gedachten, dus de aanval kan weer makkelijk over gaan.
Veel therapievormen werken maar deels of slechts tijdelijk
Nu je ziet hoe hyperventilatie werkt, zul je ook begrijpen dat een aanpak die alleen gericht is op de mentale kant niet zal werken. Hetzelfde geld voor ontspanningsoefeningen. Het helpt om je hersenstam tot rust te brengen, maar doet niets aan de oorzaak.
Daarom zal een dergelijk aanpak slechts deels of een tijdelijk resultaat geven.
De enige manier om echt blijvend van hyperventilatie af te komen is door een aanpak die zich zowel richt op ontspanning als op het omhoog halen en loslaten van de weggedrukte opgeslagen emoties. Het moeilijk hieraan is dat je niet weet wat je weggedrukt hebt. Dat is nu juist het hele idee van wegdrukken, dat je het niet meer voelt of weet.
Via alleen maar praten ga je er dan ook niet bij komen.
Een aanpak die wél werkt
Met de methode die ik gebruik maak je die emoties wel los. Door de specifieke manier van acupunctuur die ik gebruik kan ik die emoties aanraken en omhoog brengen. Je leert vervolgens hoe je ze kunt ervaren en loslaten.
Daarnaast leer je effectieve ontspanningstechnieken. En je leert een manier van omgaan met een aanval waardoor je deze vanzelf over kunt laten gaan, in plaats van dat hij alleen maar erger wordt. Na verloop van tijd kun je zo een aankomende aanval zelfs voorkomen.
Wil je weten hoe wij werken of wat we voor jou kunnen betekenen? Lees dan meer over onze aanpak bij hyperventilatie.
