De dramadriehoek beschrijft de relaties tussen twee personen en vanuit welke rollen zij op elkaar kunnen reageren. De drie rollen in de dramadriehoek zijn slachtoffer, redder (of held) en aanklager (of dader).
Waarschijnlijk reageer je zelf ook regelmatig vanuit een van deze rollen. Niet bewust natuurlijk, maar als je weet dat je 95% van de tijd automatisch reageert, kun je je wel voorstellen dat we allemaal wel eens een van deze rollen op ons nemen.
Voordat we gaan kijken naar de dynamiek en hoe dit werkt, laten we eerst de rollen eens nader beschouwen:
Het slachtoffer
Deze rol wordt vaak gezien als de spil in de dramadriehoek. Zonder slachtoffer geen dramadriehoek. Het slachtoffer heeft het gevoel dat deze hulpeloos is, geen macht over de situatie heeft en afhankelijk is van anderen om zijn of haar situatie te verbeteren. Het slachtoffer heeft een held nodig om hem te redden.
De redder
Dit is de held van het verhaal. Deze knappe prins op een wit paard staat voor iedereen klaar en helpt iedereen (vooral de slachtoffers). Niet alleen ‘redt’ de held de mensen als ze er om vragen, maar ook ongevraagd. De redder regelt het wel. Het kan zijn dat de redder dit uit een schuldgevoel doet, maar het kan ook zijn dat de redder zich gewoon beter voelt hierdoor. Dat de redder een soort status verkrijgt uit hoeveel hij voor anderen doet.
De aanklager
Deze wijst anderen graag op hun zwakke plekken. Vaak doet hij dit om zijn eigen zwakte te verbergen. Vanuit de slachtoffer gezien kun je deze rol ook zien als de dader die het slachtoffer iets aan doet door kritiek te hebben of door niet te helpen.
En nu wordt het interessant
Want als je de rollen kent, kun je het toneelstuk gaan spelen.
En dat is iets wat veel mensen dagelijks doen. Helaas reageren we vaak vanuit een van deze rollen. Meestal is het slachtoffer de spil in de driehoek.
Doordat het slachtoffer het gevoel heeft geen macht over de situatie te hebben, heeft hij een redder nodig. Hij zal zich zodanig gedragen (onbewust) dat dit reddergedrag uitlokt bij de ander. Je zou het manipuleren kunnen noemen, maar dan wel zonder er zelf bewust van te zijn.
Als de ander geen reddergedrag vertoont heeft het slachtoffer als enige mogelijkheid om de ander te beschuldigen. Als de ander geen redder is dan moet hij wel een dader zijn.
Als je de het slachtoffer niet helpt, dan ben jij degene die ervoor zorgt dat het slachtoffer nog steeds slachtoffer is. Alle shit waar het slachtoffer in zit is dan jouw schuld.
Logisch ook dat de meeste mensen dan liever de held willen zijn. Dat voelt veel prettiger en je krijgt er waardering voor.
Waarom wordt iemand slachtoffer?
Of beter gezegd, waarom leer je een bepaalde rol aan. Je weet inmiddels dat je 95% van de tijd automatisch reageert. Als die automatische patronen zijn ooit aangeleerd. Het is gedrag wat je ooit gebruikt hebt en wat op dat moment succesvol leek te zijn. Dus gaat je brein steeds weer datzelfde gedrag (in iets andere vormen) herhalen.
Als we naar het slachtoffer kijken. Dat is meestal iemand die in zijn jeugd niet het gevoel had dat die enige macht had over zijn situatie en de enige manier waarop die aandacht kreeg of even wat veiliger voelde was door zich te gedragen als iemand die gered moest worden.
Even een simpel voorbeeld: Stel je voor dat je als kind een dominante en soms agressieve vader hebt. Elke keer als je lekker aan het spelen bent maar net even teveel herrie maakt, is je vader boos. Maar die ene keer toen je je arm gebroken had, hoefde je ineens niets te doen en kreeg je allemaal extra aandacht. Heerlijk!
De enige manier waarop je aandacht kom krijgen was door hulpeloos te zijn. De enige manier waarop anderen iets voor je deden was als jij gered moest worden.
Logisch dan dat je brein dit als een geweldig gedrag ziet. Natuurlijk ga je je dan later steeds een slachtoffer voelen.
Iedereen wil een held zijn
Daarentegen, als je in je jeugd al een slachtoffer om je heen had (misschien gedroeg een van je ouders zich zo), dan wordt ja van kinds af aan al aangeleerd om een redder te zijn.
Alleen als jij je als een redder gedraagt krijg je de liefde van die ander. En als kind heb je nu eenmaal behoefte aan de liefde van je ouders. Daar doe je onbewust alles voor.
Jong geleerd, oud gedaan
Dus als jij een bepaalde rol als kind aangeleerd hebt, zal dit ook als volwassene jouw onbewuste voorkeursrol zijn. Helemaal als je mensen om je heen hebt die zich als een van de andere rollen gedragen.
En als die mensen vervolgens ook nog eens familieleden zijn, waarmee je al je hele leven in dezelfde rollen speelt, dan is het nog moeilijker om uit je rol te stappen.
Want kun je uit je rol stappen? Absoluut! Alleen besef wel wat we al eerder zeiden, 95% van de tijd reageer je vanuit je automatische patronen, dus je zult echt werk moeten doen om je patronen te kunnen veranderen.
Hoe kom je uit de dramadriehoek?
Alle gedragsverandering begint met bewustwording. Het mooie is, dat zodra je ziet welke rol een ander aanneemt, je ineens de keuze hebt om ook een rol aan te nemen, of om helemaal buiten de driehoek te blijven.
Als de ander zich als slachtoffer gedraagt
Als de ander zich als slachtoffer gedraagt zal die van jou verwachten dat je de redderrol op je neemt. Onbewust probeert hij jou verantwoordelijk te maken voor zijn situatie, en voor hoe hij zich voelt.
De eerste stap is dan om te beseffen dat jij helemaal niet verantwoordelijk bent voor de ander.
Je hebt een plek en een bijbehorende verantwoordelijkheid, maar niet meer dan dat. Ik heb als man van mijn vrouw de verantwoordelijkheid om een goede man voor haar te zijn. Dat betekent niet dat ik moet zorgen dat zij zich blij voelt. Hoe zij zich voelt is aan haar. Ik kan haar als een prinses behandelen, alles geven wat haar hartje begeert, elke dag voetmassages geven, en nog kan het zijn dat ze zich niet happy voelt.
Je kunt niet zorgen dat iemand anders zich beter voelt. Je kunt wel steunen, grenzen aangeven, stimuleren, confronteren, spiegelen, en zeker weten heel veel knuffelen. Maar je kunt niet zorgen dat ze zich ook blij voelen. Die verantwoordelijkheid heb je niet.
Hoe moet je dan reageren?
Door wel ruimte te maken voor de ander, maar niet de verantwoordelijkheid op je te nemen. Ja, ik vind het heel erg voor je. Nee ik ga het niet oplossen voor je. Je kunt heel begripvol zijn, de ander volledig erkennen dat die de situatie ervaart zoals hij het ervaart. Zonder dat betekent dat die ander ook gelijk heeft en jij daar op hoeft te reageren.
Blijf bij jezelf, neem je eigen ruimte in, accepteer dat de ander de wereld ervaart op een bepaalde manier, maar leg de verantwoordelijkheid waar die hoort te zijn.
Bekijk ook de video “Wat te doen als iemand je een schuldgevoel aanpraat” op youtube:
Maar wat als je zelf het slachtoffer bent?
En dat zijn we allemaal wel eens. Elke vrouw zal in ieder geval herkennen dat zodra een man een beetje grieperig is dat ze meteen volledig hulpeloos worden. Ik kan zelf in zo’n situatie ook echt mijn vrouw met van die hondenogen aankijken of ze alsjeblieft een kopje thee kan maken voor me, want ik kan echt niet van de bank afkomen, want ik ben zo zielig.
Maar als je vaker in die rol schiet, ook in andere situaties, dan heb je waarschijnlijk het gevoel dat je nu eenmaal geen macht over de situatie hebt. De eerste stap is dan op zoek te gaan naar waar je wel macht over hebt.
En als je niets kunt vinden, besef dan dat je altijd macht hebt over hoe je je voelt. Jij kunt altijd zelf bepalen hoe je een situatie wilt ervaren. Je focus bepaalt wat je ziet. Dus als je je focus verlegt van alles wat je slecht doet voelen naar de dingen die je wel goed doen voelen, ga je die ook meer zien.
Als je meer mooie dingen ziet in je leven ga je je ook beter voelen.
En vervolgens zul je merken dat er een soort domino-effect ontstaat. Je zult je steeds beter voelen en ook steeds meer het gevoel krijgen dat je wel macht hebt over je situatie.
Wat als je altijd de held probeert te zijn?
Het kan zijn dat het slachtoffergedrag van een ander jouw triggert om je als een held te gedragen, maar het kan ook zijn dat dit je standaard gedrag is. Dat je altijd al alles voor anderen probeert op te lossen.
Vaak komt dit uit een behoefte aan jezelf waardevol te voelen. Als jij een held bent voor een ander, een redder, dan ben je geweldig. En als je van jezelf niet genoeg zelfverzekerd bent, niet genoeg eigen waarde ervaart, dan heb je bevestiging van anderen nodig om jezelf goed te voelen.
Het kan zijn dat je nooit genoeg bevestiging gekregen hebt in je jeugd, maar het kan ook zijn dat je die wel kreeg, maar op de momenten dat je voor anderen aan het zorgen was, je nog meer bevestiging kreeg. Dat je je dan nog beter voelde over jezelf.
Wat de oorzaak ook is, de oplossing is om te stoppen met zoeken naar bevestiging buiten jezelf en te beginnen met zoeken in jezelf.
Een makkelijke oefening die sterk werkt is om elke avond 3 dingen op te schrijven van jezelf (die je niet voor een ander gedaan hebt) waar je trots op bent. En niet alleen dit op te schrijven, maar echt even terug te voelen hoe het voelde op het moment dat je dit deed (of juist niet deed).
Na één avond zul je geen verschil merken. Maar als je dit elke avond doet zul je al snel merken dat je steeds meer ruimte gaat ervaren. Dat je het niet meer nodig hebt om de held uit te hangen, maar dat je je van jezelf al genoeg voelt.
Bekijk ook de video “Wat als je altijd de held wilt zijn” op youtube:
Wat is jouw ervaring met de dramadriehoek?
Zo, nu zou je de driehoek moeten herkennen in je eigen leven. Je herkende tijdens het lezen waarschijnlijk al mensen die bepaalde rollen steeds aannemen. Die tante die altijd een slachtoffer is, of die collega die juist continu de redder speelt.
Ik ben benieuwd wat jouw ervaringen zijn met deze rollen, welke rol ben jij geneigd te spelen en hoe lukt het je om hier uit te komen?
Laat het me hieronder weten in een reactie.
